Havacılık sektörünün yeni aktörü: Türkiye

Türkiye stratejik bakımdan Asya ve Avrupa arasında tarihi bir köprü görevi üstleniyor. Ülkemiz, bu sayede Cumhuriyetin başlangıcıyla havacılık sektöründeki çalışmaları sayesinde merkez üssü olma fırsatı yakaladı.

Atatürk’ün “İstikbal Göklerdedir” sözünü ülkemiz, cumhuriyetin ilk yıllarında havacılık sektörüne yaptığı yatırımlarla adeta devrimselleştirdi. Türk Havacılık Tarihi, 1911’li yıllarda dayanır. Önemli Türk insanları Fransa ve İngiltere gibi ülkelere gönderilerek havacılık ile ilgili çalışmaları inceledi. 24 Haziran 1923’te Vecihi Hürkuş ve arkadaşlarının Halkapınar Tayyare Atölyesinde Vecihi K-VI uçağının imalatı ile dünya havacılık çalışmalarında ‘Bizde varız’ dedik.

Havacılık Alanındaki ilk atılımlar 1925 yılında başladı.

Havacılık sahasında yapılan ilk atılımlar: 1923-1941

Cumhuriyetin başlangıcıyla ülkemizde havacılık alanında önemli gelişmeler yaşandı. Bu gelişmeler 15 Mart 1925 yılında Atatürk’ün verdiği talimatla Türk Tayyare Cemiyeti’nin oluşturulmasıyla başladı.

7 Eylül 1925 tarihinde, Kayseri ilinde yapılan girişimlerle Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi (TOMTAŞ) fabrikası kuruldu. Fabrikanın yönetim kadrosuna havacılık alanında ilk çalışmalarıyla ünü tanınan Vecihi Hürkuş getirildi. Fakat fabrika, 1928’de zimmet olaylarından dolayı iflasını açıklamak zorunda kaldı.

Cumhuriyetin 10. Yılı kutlamaları çerçevesinde hava kuvvetleri henüz yeni etkinlik alıyordu.1930’lu yılların ortalarında küresel çapta havacılık teknolojilerinde yaşanan yeni gelişmeler, hava kuvvetlerinde yeni gereksinimlerin oluşmasına neden oldu. Türkiye savaş durumunda hava kuvvetlerini güçlendirme gereğinin farkındaydı ve uçak kapasitesini sayısal olarak arttırmak istiyordu fakat o dönemde yeterli kaynak yoktu.

İsmet İnönü 24 Mayıs 1935 tarihinde düzenlenen Tayyare Kongresi açılış konuşmasında “Memleketimizde kullanabilen orta bir uçağı 50 bin liraya alır ve her daim kullanımı ve bakımı için her yıl 50 bin lira hazırlamak gerekir. Şu an ülkemizde tayyare bütçesi 5 milyon liradır. Bunun karşılığı 100 uçağa denk gelir.” dedi. İnönü bu şekilde ifade ederek daha fazla uçak alımı için bağış yapılmasını önerdi. Yapılan bu bağışlar sayesinde özellikle 1932- 1936 yılları arasında 145 yeni uçak alımı daha yapıldı.

Türk havacılık tarihinin İstiklal Madalyalı kahramanı Vecihi Hürkuş, aramızdan ayrılalı 50 yıl olsa da unutulmadı. Adı HÜRKUŞ eğitim uçaklarında yaşatılıyor. Kaynak Basın İlan Kurumu

Cumhuriyetin ilk dönemlerinde Havacılığın Durumu

Havacılık sektörü Cumhuriyetin ilk döneminde sadece askeri alanlarda etkiliydi. Cumhuriyetin kurucuları havacılığı sivil alanda’da değerlendirme gayretindeydiler. Bu amaçla 1935 yılında Türk Kuşu açıldı. Bu kuruluşa Rus öğretmenler eğitim vermek için geliyor karşılığında bazı Türk öğrenciler’ de Rusya’ya eğitim almaya gidiyorlardı. Sabiha Gökçen bunlardan biriydi.

17 Eylül 1936 tarihinde Nuri Demirdağ’ın girişimiyle bir etüt merkezi ve aynı yıl Divriği’de “Büyük Gök Okulu” olarak adını verdiği bir ortaöğretim kurumu kuruldu. Bu kurumlarda teknik eğitimle beraber uçuş dersi üzerine çalışmalar yapılıyordu. Bu kurumda İsmet İnönü’nün oğlu Ömer İnönü’de eğitim görüyordu.

Vecihi Hürkuş Kimdir? ( 6 Ocak 1896 – 16 Temmuz 1969)

6 Ocak 1896 tarihinde İstanbul’da dünyaya gelen Vecihi Hürkuş, Türk havacılık tarihinde çok önemli başarılara imza atmış bir isim. Özellikle Türkiye’de ilk defa yerli uçağının üreticisi ve planlayıcısı. Birinci Dünya Harbinde 7. Hava bölüğünde Ruslara karşı savaşan Vecihi Bey, hava bombardımanında başarılı bir harekat gerçekleştirdi ve bir Rus uçağını düşürdü.

Kendisi hava bölüğünde görevliyken, av uçağı tasarımıyla ilgileniyordu. Ancak Mondros Ateşkes antlaşmasının imzalanmasıyla bu tasarımı yarım kaldı. Kurtuluş savaşı,İnönü ve Sakarya muharebelerinde keşif ve destek uçuşlarında başarılı olduğu gibi birde Yunan keşif uçağınıda düşürdü. Bunun yanında Kurtuluş Savaşı’nda uçuş yapan ilk ve son pilottur. Vecihi beye, savaş esnasında verdiği başarılı muharebelerden ötürü kırmızı şeritlerden yapılan İstiklal Madalyası verildi.

Yerli Uçak Üretim Düşüncesi Nasıl Canlandı ?

Muhabereden sonra İzmir’e geçen Vecihi Bey, burada tayyarecileri eğitmeye başladı. Eğitim görevi esnasında Edirne’ye yanlışlıkla inen uçağı almakla yetkilendirildi. Kendisi, yaptığı görev karşılığı ilgili uçağa “VECİHİ” adını verince kafasında uçak üretim düşüncesi oluştu. Sonrasında İzmir Seydiköy Hava Mektebi; bugünkü adıyla İzmir Gaziemir Hava Teknik Komutanlığında uçak yapım projelerini hayata geçirmeye başladı.

1923 yılında yunanlılardan ele geçirdiği uçak motorlarından faydalanarak ilk Türk uçağını üretti. 28 Ocak 1925 yılında “VECİHİ K-VI” adını verdiği ilk uçağı uçuşa çıkarttı ancak uçuş izni olmadığından dolayı ödüllendirilmek yerine ceza verildi. Vecihi Hürkuş 1930 tarihinde Kadıköyde kiraladığı atölyede ilk Türk sivil uçağını, esasen ikinci uçağı olan “VECİHİ XIV” uçağını üretip, bu uçuşunu 27 Eylül 1930 yılında Kadıköy Fikirtepe’de haber topluluğu önünde yaptı.

Vecihi Hürkuş’un Türk Havacılığının Gelişimine Katkıları

Vecihi Hürkuş, 1931 tarihinde Türk Tayyare Cemiyeti(TTAC) adına Türkiye turu gerçekleştirdi. 1932 yılında Vecihi Sivil Tayyare Mektebini açarak Türk Sivil Havacılığın temellerini kurdu ve mektep’te Bedriye Gökmenle birlikte 12 uçuş pilotu eğitti.

İstanbul Kadıköy Kalamış tesislerinde Türkiyenin ilk sivil uçağı (VECİHİ XIV), spor ve eğitim uçağı (VECİHİ XV) ve 160 beygir gücünde Mercedes deniz motoruyla çalışan kızağı(VECİHİ SK-X” üretimi yapıldı. 1933 yılında Nuri Demirbağ tarafından kendisine tayyare yapımı için 5000 Lira bağış yapıldı.Bu bağışla Vecihi Hürkuş, Nuri bey adına “VECİHİ XVI” kabin uçağı üretti.

Vecihi Hürkuş 1954 yılında ilk kez sivil havacılık uçuşları için Hürkuş Hava Yollarını kurdu. Ancak şirket , uçak kazaları, sabotajlar ve kaçırılmalardan ötürü tasfiye olmuştur.Türk Sivil Havacılığın babası ve ilk yerli uçağının üretimi konusunda başarılı girişimci olan Vecihi Hürkuş, 6 Temmuz 1969 yılında vefat etti.

Türkiye’nin 2023 Hedefleri

Değişen çağ ve gelişen teknoloji havacılık sektöründe gelişmelere neden oluyor. Bu kapsamla Türkiye, son dönemde Cumhuriyetin kuruluşunun 100. Yılı kapsamında 2023 yılı hedefleri için havacılıkta dışa bağımlılığı bitirmek, yerli ve milli olmak adına önemli girişimlere imza attı.

Bu girişimlerden en önemlisi, 2023 yılı hedefleri doğrultusunda Türkiye, Boeing firmasıyla ortaklaşa Milli Havacılık Projesinin geliştirilmesi için girişimlere başladı.Bu projeyle Türk Havacılık Sektörünün bağımsızlığa kavuşturulması ve Türkiye’nin 2023 yılı Havacılık Hedeflerine hızla ulaştırılması hedefleniyor.

Günümüzde Türkiye’nin Havacılık Alanındaki Faaliyetleri

Küreselleşme olgusu tüm coğrafyayı birbirine yakınlaştırarak adeta bir köy konumuna soktu. Bunun paralelinde sivil havacılık trafiğide bu gelişmeden nasibini aldı. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü(SHGM)resmi sitesinden hava trafiği raporu incelendiğinde 2003 yılı itibariyle değişen sayıda artan-azalan veriler söz konusudur;

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Trafik Verileri

Uçak Trafiği	2003	2017	2018	2017-2018 Değişim (%)
İç Hat	146.575	905.321	890.221	-1.8
Dış Hat	217.805	589.900	635.550	9,9
Transit	122.300	410.700	472.981	14,9
Toplam	486.680	1.905.921	1998.752	5,2

Yaşanan bu gelişmeleri Türkiye zamanla farkına vararak sivil havacılık sektöründe bir çok girişimlere imza atmıştır.Bunlardan en çok dikkate değer olanı, ülkemizin en köklü kuruluşlarından biri olan Türk Hava Kurumu, geçmişte olduğu gibi havacılık alanında uçak üretim ve eğitim faaliyetlerinin merkezi olmayı hedefledi.

Bu amacını gerçekleştirebilmek için kuruluşu 16 Şubat 1925 tarihinde gerçekleştirilen Türk Tayyare Cemiyetinin(TTAC) bilgi birikimlerinden yararlanarak 95 yıllık tecrübesini akademik alana yaydı ve Yüksek Öğretim Kurulu(YÖK) ile işbirliğine giderek bünyesinde eğitim enstitü kurdu.

Havacılıkta en büyük gayesi uçak üretimi ve Ar-Ge faaliyetleri için sektörün gereksinim duyduğu nitelikli insan kaynağını ve altyapısını, eğitim enstitüsü ile büyüterek bu alana kazandırmayı ve daha öncesinde olduğu gibi yerli ve milli uçağı üretip dünyaya ihraç edebilen ülke olma hayali hedefliyor. Kurum bu hedeflerine ulaşabilmek için 21 Nisan 2010 yılında havacılık vakfı kurulması çalışmalarına yön verdi.

Bu faaliyetlerin oturması için enstitülerin kuruluş amaçları, akademik ve idari anlamda şemalandırma, fiziksel gereksinim için araç gereçlerin tespiti, Havacılık vakfı ve Yüksek Öğretim Kurulu(YÖK) arasında koordinasyon,bilgi, belge ve dökümantasyon paylaşımı için çalışma grubu oluşturuldu.

Hafif spor uçak alanında sınıfının en iyilerinden biri olarak gösterilen Türkkuşu T 19-A ile ülkemiz havacılık çalışmalarında uluslararası pazarlarda söz sahibi olmayı hedefliyor. Kaynak: Türk Hava Kurumu

Meclise THK ile İlgili Kanun Teklifi Sunuldu

Türk Hava Kurumu(THK) eğitim enstitüsü kanun teklifi 17 Şubat 1921’de Türkiye Büyük Millet Meclisi(TBMM) tarafından görüşülerek kabul edildi ve ilgili kanun 3 Mart 2011’de 27863 sayılı resmi gazetesindeki 6114 sayılı kanun nezninde yürürlüğe girdi. Kanun teklifinin yürürlüğe girmesi sonrasında Türk Hava Kurumu(THK) eğitim enstitüsü olmanın bilinciyle 2011-2012 yılında Ankara ve İzmir’de kurulan kampüslerde lisans ve lisansüstü bölümerinde eğitime ve öğretime başlayarak sektöre yetişmiş insan kaynağı sunuyor.

Türk Hava Kurumu (THK) Faaliyetleri; Türk Hava Kurumunun havacılık bünyesinde gerçekleştirdiği pek çok faaliyetleri bulunur. Bu Bu faaliyetler;