İstanbul’daki 34 bin kültürel varlık dijital ortamda

İstanbul’da tespit edilen 34 bin 715 kültürel varlık 55 ciltlik eserde toplandı. Ayrıca bu tarihi miraslarla ilgili tüm bilgiler, fotoğraflar ve kayıtlar dijital ortama işlendi.  

İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen ‘İstanbul Kültür Varlıkları Envanteri Projesi 2015-2019’ çalışması ile kentteki kültürel varlık envanterleri çıkarıldı. Türkiye’deki tescilli kültür varlığının yaklaşık üçte biri yani yüzde 32’si İstanbul’da bulunuyor. Proje’nin geliştirilmesinde en önemli etken ise İstanbul’daki tarihî eser sayısının dahi net olarak bilinmemesi olarak açıklandı.

2015 yılında İstanbul’daki Kültürel Varlık Sayısı 31 bin 769’du

Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre 2015 yılı itibariyle İstanbul’daki tescilli eser sayısı 30 bin 694 idi. Aynı dönemde İstanbul Büyükşehir Belediyesi verilerine göre ise kentte bulunan tescilli eser sayısı 31 bin 769 olarak biliniyordu. Ayrıca, Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulları, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu (GEEAYK) ve Encümen arşivlerinin sayısal ortamda tutulmaması ve istenen bilgilere erişilememesi önemli bir sorundu.

Projenin yapılma gerekçeleri;

• İstanbul’da herhangi bir proje/uygulama öncesinde,
• Tarihî eserlerle ilgili doğru ve güncel bilgilerin alınması
• Ayrıntılı etütlerin yapılması
• Etki değerlendirme raporlarının hazırlanması
• Bazı analizlerin hazırlanması
• Ortak ve güncel bir kültür envanteri bulunmaması
• Çok sayıda kurum ve kuruluşun bağımsız verilerle planlama yapması

İstanbul’daki Kültürel Varlık tespit projesi Ne zaman Başladı?

İstanbul’da koruma konusunda çalışan bütün kişi, kurum ve kuruluşların ortak bir veri tabanı üzerinden çalışmalarını yürütmesi amaçlandı. Bu kapsamda projelerin doğru bir belgelemeye dayandırılması için 2015 yılında İstanbul Kültürel Varlık Envanteri Projesi başlatıldı.

Proje ile tüm İstanbul genelini ele alındı. Kentte mevcut tüm arşivler bir araya getirildi. Çalışma tüm bilgileri sayısal veri tabanına dönüştüren en kapsamlı proje olarak tanımlandı.

Projenin en önemli artıları;

• Bütüncül yaklaşımı
• Disiplinler arası teknik kadrosu
• Çalışma metodolojisi ve kurumsal hafıza içerisinde kesintisiz, sürdürülebilir biçimde tasarlanmış olması.

Envanter verilerinin tek bir sayısal kaynakta toplanması, sürekli güncellenmesi ve ortak kullanıma sunulması koruma alanı için önemli bir ihtiyaçtı.

İstanbul’daki Kültür Varlık tespit projesinin Amaçları Nelerdir?

Projenin çıktıları, envanter fişleri, kitaplar, sayısal veri tabanı olarak hizmete açılacak. Envanter verileri, beş yılda bir güncellenecek; değişiklikler hem dijital hem de basılı kaynaklara işlenecek. Envanterin güncellenmesi işi, İBB Kültürel Miras Koruma Müdürlüğünün görevleri arasında. Projenin amaçları şu şekilde sıralandı;

• İstanbul genelinde tarihî eserlerle ilgili ‘tek, doğru ve güncel’ bir veri kaynağı oluşturulması
• Kentteki ‘tescilli ve tescili önerilecek’ eserleri kayıt altına alınması
• Kültür varlıklarının ‘güncel durumunu’ tespit edilmesi
• Her eser için yapılan tespitleri ‘sorgulanabilir’ sayısal veriye dönüştürülmesi
• Tarihî eserler için ‘sayısal veri tabanı’ oluşturulması
• Bu alanda çalışan kişi, kurum ve kişilerin ‘ortak kullanacağı bir bilgi ağı sunulması’

Kültür Varlık Tespit Çalışmalarına 41 Uzman Katıldı

Envanter çalışmasının başında, farklı mesleklerden uzmanları barındıran bir çalışma grubu oluşturuldu. Projenin, 11 kişi ile başlanan ve sayısı 41 kişiye ulaşan çalışma grubunda; mimarlık, restorasyon, şehir ve bölge planlama, sanat tarihi ve arkeoloji alanlarında eğitim almış kişiler yer aldı.

Mevcut veri ve bilgilerin derlenmesi kapsamında, Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararları, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu (GEEAYK) arşivi, Encümen arşivi, eski haritalar, raporlar ve eski fotoğraflar olmak üzere 500 binin üzerinde belge tarandı. Bu belgeler ilçe-mahalle-ada-parsele göre sınıflandırıldı.

39 ilçede Kültür Varlık Tespit Çalışmaları Yürütüldü

Yerinde tespit ve incelemelerin yapılması (Alan Çalışması) kapsamında; İstanbul’un 39 ilçesi, 782 mahallesinde, tescilli ve tescili önerilecek eserler yerinde görülmüş ve incelendi. Bugüne kadar 152 tür kültür varlığı tespit edildi. Tescilli eserlerin ada, parsel, adres, işlev, yapım tarihi, mimari üslubu, taşıyıcı sistem özellikleri, malzemeleri, yapım tekniği, örtü durumu, plan-cephe-iç mekân özellikleri, özgünlük durumu, teknik donatıların varlığı, bozulmalar ve güncel durumuna ilişkin gözlemler yapıldı.

Envanter fişlerini içeren 55 ciltlik kitap serisi tamamlandı. Ayrıca, Fatih, Beyoğlu gibi kültürel ve tarihî miras bakımından yoğun/zengin ilçeler için, güncel korunma durumu ve analiz sonuçlarını içeren kitaplar hazırlandı. Veritabanı, http://cbs.ibb.gov.tr ve ilgili Müdürlüğün internet sitesi üzerinden erişime açılacak, sorgulama ekranı kullanılarak istenen veriler liste veya harita şeklinde görüntülenebilecek.

Kültür Varlık Tespiti 4 Etapta Gerçekleştirildi

Proje 4 etapta yürütüldü.  Projenin ilk etabı Eyüpsultan ve Üsküdar ilçelerini kapsadı. Çalışmanın ikinci etabında Tarihi Yarımada Yönetim Planı Alanı Sınırlarını kapsayan Fatih ilçesinin tamamı ve kısmen Bayrampaşa, Zeytinburnu ilçeleri incelendi. Bu kapsamda üçüncü etapta Beyoğlu, Şişli, Adalar, Kadıköy, Şile ilçeleri ve son olarak dördüncü etapta ise İstanbul’un kalan 31 ilçesi ele alındı. İstanbul genelinde araştırma, sınıflandırma ve alan çalışmaları tamamlandı.

Proje kapsamında, kültür varlıkları envanteri için ilk kez özel bir yazılım geliştirildi. Yazılım konusunda İstanbul Büyükşehir Belediyesi Coğrafi Bilgi Sistemi Müdürlüğü‘nden destek alındı. Yazılımın altyapısı, senaryoları ve işleyişi Kültürel Miras Koruma Müdürlüğü uzmanlarınca belirlendi. Proje boyunca test edilerek gerekli iyileştirme ve ek geliştirmeler iki Müdürlüğün işbirliğiyle yapıldı. Envanter çalışmalarının uzun vadede devamlılığı sağlandı.  Bu sayede bilgilerin güncellenmesi kolaylaştırılmış hem de kamu çalışmalarında özellikle ihtiyaç duyulan kalıcı ve işler bir sistem kazandırılmış oldu.

Projenin İstanbul’a ve Türkiye’ye Faydası Neler?

Çalışma kapsamında ülkemize ve İstanbul’a getirilen faydalar şu şekilde sıralandı:

• İstanbul genelinde koruma ile ilgili ulaşılabilen arşivler bir araya getirildi, akıllandırılmış/sayısal ortama aktarılmış ve sorgulanabilir hale geldi.
• Koruma süreçlerinde ihtiyaç duyulan güncellenebilir ve sürdürülebilir envanter veri tabanı tasarlandı.
• Oluşturulan dosyalama/sistematik arşivleme metodolojisi ve kalıcı bir ürün olarak kuruma özel bir yazılım kazandırıldı.
• Üretilen envanter fişleri, fotoğraflar ve haritaları içeren, 55 ciltlik ‘İstanbul Envanteri Kitap Serisi’ hazırlandı.
• Ciltlerin içeriği, ilçelerin yoğunluğuna göre belirlendi. Örneğin Fatih ilçesi, İstanbul’daki eserlerin yaklaşık üçte birini (dolayısıyla Türkiye’deki eserlerin dokuzda birini) barındırdığı için, 10 bin 520 sayfadan oluşan, 15 ciltlik bir seri. Beyoğlu ilçesi 9, Üsküdar ilçesi 4, Kadıköy ilçesi 3 ciltten oluşuyor.
• Koruma literatürüne güncel bilgilere dayalı bilimsel yayınlar kazandırılmış olacak.

Fatih’te bulunan kültürel varlık sayısı 10 bini geçiyor

Yasin Kılıç (114)