Raylı Sistem Yerlilik Oranı Yüzde 60’lara Ulaştı

Türkiye 2012 yılından bu yana aldığı 1293 raylı ulaşım aracından sadece 200’ünde belirli oranlarda yerli katkı sağladı. Yapılan yatırımlarla raylı sistem yerlilik oranı yüzde 60’a çıktı.

Toplu ulaşımın en önemli ağlarından biri olan raylı sistem dünya üzerinde ülkelerin önemli yatırım yaptığı alanların başında geliyor. Raylı sistemlere dünya çapında her yıl 70 milyar dolarlık yatırım yapılıyor. Raylı sistemler pazarının önümüzdeki 10 yıl boyunca yüzde 2,6 büyümesi bekleniyor. 2019-21 yılları arasında 185 milyar euro büyüklüğe ulaşacağı tahmin edilen raylı sistem pazarında Türkiye, 2023 hedefleri doğrultusunda önemli yatırımlara imza atıyor.

Ülkemiz son 15 yılda başarılı bir grafik çizerek metro ağlarında dünyada yükselen yıldız konumunda. Hükümet bu kapsamda 2017 yılında raylı sistemlerde en az yüzde 51 yerli ürün kullanılmasına yönelik genelge yayınlandı. Bu genelge ile raylı sistemlerde yerli katkı zorunlu hale getirildi. Bu şartla birlikte yerli firmalar büyük başarılara imza attı. Türk firmalarının 2018 yılı araç ve yedek parça ile hizmet ihracatı 600 milyon euro’ya ulaştı. Bu rakam 2019 yılında ise 700 milyon euro civarında gerçekleşti.

Ülkemizde Raylı Sistem Çalışmalarının Tarihi

Anadolu’nun raylı sistemlerle ilk tanışması 1856 yılında oldu. Bu tarihin üzerinden geçen 70 yılın ardından, 1923 yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti’ne Osmanlı Dönemi’nden 4 bin 136 kilometrelik demiryolu mirası aldı. Cumhuriyet döneminde demiryolu yatırımlarına hız verilerek yaklaşık 3 bin km demiryolu inşa edildi. 1950 yılına kadar da toplam 3 bin 764 kilometre demiryolu ağına ulaşıldı. Bu dönemde yolcu taşımacılığının yüzde 42’si, yük taşımacılığı yüzde 68’i demiryollarıyla yapılıyordu. 1940 yılından sonra hız kesen demir ağların ilerleyişi, 1950’li yıllardan itibaren yarım asrı aşan uzun bir süre duraklama dönemine girdi.

1950’den sonra atıl kalan demiryolları, uzun yıllar boyunca gündemden çıksa da 2003 yılı sektör için bir milat oldu. Bu yıl belirlenen 2023 hedefleriyle  ilk olarak TCDD’ye verilen ödenek önemli oranda arttırıldı. Bu çalışmanın ardından yapılan çalışmalarla son 15 yılda, Türkiye’yi geleceğe taşıyacak dev metro projeleri hayata geçirildi. Ülkemizde 2003 yılından bugüne kadar raylı sistemlere yaklaşık  60 milyar lira yatırım yapıldı.

Türkiye’nin Demiryolu Projelerinde Büyük Hamlesi 

Dünyadaki gelişmeleri yakından izleyen Türkiye, 2017 yılında yayımlanan raylı araç sistemlerinde en az yüzde 51 yerli ürün kullanılmasına yönelik genelge yayınladı. Bu genelge ile raylı sistemlerde yerli katkı zorunlu hale geldi. Bugün kamu ve belediye ihalelerinde, yerli katkı şartı zorunlu olarak uygulanıyor.

Çabalar bununla sınırlı değil elbet, raylı sistemlerde yerliliğe odaklanan Türkiye, katma değeri artırmak için teknolojiyi geliştirmeye yönelik adımları hızla atıyor. Yapılan yatırımların özellikle hızlı tren alanında olmak üzere belediyelerin yapacağı metro ve tramvay araç ihtiyaçlarının karşılanmasının da eklenmesiyle önemli rakamlara ulaşacak. Özellikle hükümetin çalışmaları sonuç u ülke genelinde raylı sistemlere yapılan yatırım tutarının 2023’e kadar 50 milyar dolara ulaşması planlanıyor. Bu kapsamda özellikle yerli firmalar hem teknolojisini geliştiriyor hem de ihracatını artırıyor.

Ülkemizde 2012-2019 yılları arasında toplam bin 293 adet raylı ulaşım aracı alındı. Alınan bu bin 293 araçtan sadece 200 adedinde belirli oranlarda yerli yatırım bulunuyor. Bu 200 araç için yüzde 50-60 arasında yerli katkı sağlandı. Bu araçlar Panorama, İstanbul, Talas, İpekböceği ve Green City marka milli marka araçlar. Bozankaya, Durmazlar, Aselsan, Tülomsaş, Tüvasaş ve Tüdemsaş kurduğu AR-GE merkezleri ile yerlilik oranı yüzde 60’ın üzerinde milli marka araç üretimine başlandı.

Rakamlarla Türkiye’nin Raylı Sistemleri

• Türkiye’de bulunan tramvay, HRS ve metro aracı olmak üzere yaklaşık olarak 1600 adet araç bulunuyor.
• Ülkemizde toplam raylı sistem ağı 12 bin 466 kilometre.
• 2023 yılına kadar 10 bin kilometrelik yüksek hızlı tren ve 4 bin kilometre yeni konvansiyonel tren hattı ile elektrifikasyon ve sinyalizasyon çalışmaları planlanıyor.
• 2023 yılında hızlı tren hatları ile birlikte toplam 25 bin kilometre raylı sistem hedefleniyor.
• Metro hatlarının 2035 yılında ise 30 bin kilometreye çıkarılması düşünülüyor.
• 12 bin kilometrelik hızlı tren hattı projesi, yolcu ve yük taşımacılığı açısından önem taşıyan ulusal demiryolu ağı projesi olma özelliğine sahip.
• 350 bin ve üzeri nüfusa sahip şehirler için planlanan tramvay, metro sistemleri, hat otomasyonu ve sinyalizasyon çalışmaları metro pazarın büyümesine önemli katkı sağlayacak.
• Türkiye’de sadece 11 kentte şehir içi raylı sistem işletmeciliği yapılıyor.
• Şehir içi raylı sistem işletmeciliği için 17 ile metro ve tramvay yatırımları yapılması için gerekli kararlar onaylandı.
• Tamamlanması hedeflenen şehir içi raylı sistemler toplam hat uzunluğunun 2023 yılına kadar bin 200 kilometreye ulaşması hedefleniyor.
• Türkiye’de 2023’te demiryolu taşımacılık payının; yolcuda yüzde 10’a, yükte ise yüzde 15’e çıkarılması amaçlanıyor.
• 2035’te ise bu oranların yolcu taşımacılığında yüzde 15, yük taşımacılığında ise yüzde 20’ye yükseltilmesi demiryollarındaki büyümenin ikinci aşamasını oluşturacak.
• İstanbul, günde 950 bin kişinin kullandığı 52 kilometrelik sistem ile dünyada ancak onuncu sıraya girebildi.

2035’e Kadar 7000 Araca İhtiyaç Var

Türkiye’de raylı sistem yatırımlarında büyükşehirler öne çıkıyor. Büyükşehirlerde toplu taşıma için raylı sistem araçları öncelikli tercih. Kent içi raylı sistemlere sahip 12 işletmemiz ve raylı sistem planlanan 8 ilimizde 2035 yılına kadar ihtiyaç duyulan metro, LRT, tramvay ve banliyo tren ihtiyacı yaklaşık 7000 adet. Hızlı tren, YHT, EMU, DMU tren ihtiyacıysa 2200 adet olarak tahmin ediliyor. 2035 yılına kadar ihtiyaç duyulan araçlar alt yapısı ile birlikte yaklaşık 100 milyar euro’luk yatırım demek.

İstanbul’da günlük ulaşım 33.7 milyona yükselirken büyükşehir belediyesi ulaşım konusunda başta raylı sistem olmak üzere metrobüs hattında önemli çalışmalara imza atıyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi 2021 yılına kadar raylı sistem ağını 450 kilometreye çıkaracak. Söz konusu hedef için belirlenen yatırım tutarı 35 milyar lira. Kentte uzun vadede raylı sistem hattının bin kilometreye ulaştırılması için çalışmalar yoğunlaşırken, bir diğer büyükşehir İzmir’de toplu ulaşımın yüzde 35’i raylı sistem ile yapılıyor. İzmir’de bugün yılda ortalama 200 milyon kişi raylı sistemleri kullanırken, hedef 500 milyon kişinin raylı sistemler ile taşınması.

Bursa Büyükşehir Belediyesi ise yerli üretim tramvay ve LRV yatırımları ile kentte raylı sistemler ile taşımacılığı artırmak istiyor. Diğer büyükşehir belediyelerinde de yatırımlar ivme kazanmış durumda. Türkiye’de bugün itibarıyla 11 ilde kent içi raylı ulaşım işletmesi bulunuyor. Bu iller İstanbul, Ankara, Bursa, İzmir, Konya, Kayseri, Eskişehir, Adana, Gaziantep, Antalya, Samsun ve Kocaeli. Bu işletmelerde bugüne kadar 3 bin 461 adet metro, LRT, tramvay ve banliyo araçları ithalatı yapıldı. Ayrıca yakın gelecekte raylı sistem kullanması planlanan diğer iller olan Diyarbakır, Mersin, Erzurum, Erzincan, Urfa, Denizli, Sakarya ve Trabzon için de araç alımı yapılacak.