İnternetin yaygınlaşması ile birlikte verilerin habere dökülmesi yani veri gazeteciliği artmaya başladı. Veriler bulunup, işlenerek gazetecilerin sihirli kelimeleriyle hepimizi ilgilendiren bir habere dönüşmesi süreci hızla arttı.
Teknolojinin hayatımızdaki yerinin artması sonucu yeni yeni kavramlar öğrenmeye başlıyoruz. Son zamanlarda sıkça duymaya başladığımız bir kavram veri. Aslında bu kavram hayatımızda sürekli vardı ve hepimiz bir şekilde bu kavramla bir yerlerde karşılaştık. İlkokul, ortaokul, lise hatta üniversitede. Sokakta, bakkalda, kasapta, manavda ya da ev ekonomisinde. Hayatımızın belki de ortasında bulunan veri son zamanlarda gazetecilik alanında önemli bir yere geldi.
Görselliğe Vurgu yapan Gazetecilik Türü: Veri Gazeteciliği
Veri yani data dijitalleşme süreçlerinin en küçük parçası olarak tanımlanır. Verilerin hızlı ve doğru bir biçimde oluşturulması, düzenlenip aktarılması ve anlamlı bir sonuç çıkaracak şekilde işlenmeleri iş hayatından askeriyeye, kültürden siyasete tüm alanlarda önemli hale geldi. Verilerin öneminin giderek artması ve verilerin gazetecilikte işlenmesi veri gazeteciliği kavramını ortaya çıkardı.
Veri gazeteciliği, geleneksel haberin yeni olanaklara sahip olması ve büyük ölçekli kitlelere dijital bilgiyle oluşturulmuş hikâyeyi yayma fırsatı sunma olarak tanımlanır. Veri gazeteciliği özellikle görselliğe vurgu yapan bir gazetecilik türü olarak ifade edilir.
Teknoloji Veriye Ulaşımı Hızlandırdı
Veri gazeteciliğinin önem kazanmasının en önemli sebebi ‘büyük veri’ kavramıdır. Büyük veri, medyada yer alan tüm paylaşımlardan, ağ günlüklerine, blog yazılarından, fotoğraf ve videolara ve son olarak log dosyaları gibi kaynaklardan toparlanan tüm verilerin anlamlı ve işlenebilir hale dönüştürülmesidir.
Teknoloji sayesinde veriye hızla ulaşılması, veriler sayesinde her türlü bilgiye sahip olabilme, internet sayesinde rahat ve hızlı araştırma imkanları veri gazeteciliğine olan ilgili arttırdı. Veri gazeteciliği özellikle sosyoloji, sosyal psikoloji, ceza adaleti, siyaset bilimi, kamu politikası, medya ve gazetecilik çalışmaları gibi birçok disipline yayıldı.
Daha güvenilir haberler için Veri Gazeteciliği
Verinin teknoloji sayesinde toplanması, işlenmesi, kontrol edilmesi ve doğrulanabilmesi medyada kullanılmasını kolaylaştırdı. Haberlere en hızlı, en doğru şekilde ulaşmanın bir yolu olarak veri daha çok kullanılmaya başlandı. Verinin toplanması, işlenmesi, analiz edilerek yorumlanması ve haberin bir parçası haline gelmesi daha güvenilir içeriklerin ortaya çıkmasına imkan tanıdı.
Teknolojinin hayatımızın her alanına girmesi ile birlikte gazeteciler geleneksel yöntemlerin yanı sıra artık internet araştırmalarını da zaman ayırmaya başladı. Hatta haber bulmak ya da haberlerinin daha dikkat çekici hale gelmesi için internet üzerinde yer alan sınırsız veri ve veri tabanlarında daha çok vakit geçirmeye başladı.
Geleneksel gazetecilikte kullanılan 5N 1K (Ne, Nerede, Ne Zaman, Neden, Nasıl, Kim)H kurallının veri gazeteciliğinde de kullanılması gelir.
Veri Gazeteciliğinin Geleneksel Gazetecilikten Farkları?
- Haber Üretme Süreçler: Dijitalleşme, Etkileşim, Hipermetinsellik, Multimedya Biçimselliğini, Kullanıcı Türevli İçerik Üretme. Haberciler yeni medya araçları ile birlikte geleneksel medyadan farklı olarak medyayı etkileşimsel biçimde kullanır.
- Geleneksel gazetecilikte haber üretim süreci tek yönlü ve dikeydir. Veri Gazeteciliğinde ise veri konuyu başından itibaren ele almakta ve konu verilerde ifade edilmekte.
- Geleneksel habercilikte haber ajansından alınan bilgiler derlenip bir araya getirilirken, veri gazeteciliğinde verilerin oluşturulması ve analiz edilmesi ile haber oluşturulur.
Veri Gazetecisi Programlara ve Analiz Konularını Bilmeli
- Veri gazeteciliği yapan haberciler programlama, görselleştirme, analiz gibi konuları bilmeleri gerekir.
- Veri gazeteciliğinde haberin oluşturulması için üretilen tüm verilerin nereden elde edildiğinden, haberin aşamalarının ayrıntılı ifade edilmesi gerekir. Bu sayede daha şeffaf bir habercilik yapma imkanı doğar.
- Veri gazeteciliğinde verilerin toplanması, analiz edilmesi, görselleştirilmesi ve yorumlanması için bir ekip çalışması gerekir. Görselleştirme için bir grafikçi gerekirken, kimi zaman verileri toplayan bir istatistikçi görevlendirilebilir.
Rakamlarla Türkiye’de Veri Gazeteciliği
- Açık Yönetim Ortaklığı (Open Government Partnership – OGP) 2011 yılında kuruldu.
- Üyelik kapsamında 2011 yılında Türkiye bazı sözler verdi.
- 2016 yılında sürecin yürütülememesi nedeniyle Türkiye’nin üyeliği pasif konuma alındı.
- Türkiye 2017 yılında üyelikten çıkarıldı.
- Global Open Data Index 2015 yılı verilerine göre Türkiye açık veri sıralamasında 47. Sırada.
- Açık Veri Barometresi’ne göre 2018 yılında Türkiye 100 üzerinden 31 puan aldı.
- Türkiye’de 2018 yılı itibariyle 44 adet veri merkezi bulunuyor.
- Ülkemizde verilerle haber yapılmaya başlanması 1900’lü yıllara dayanır.
- 2012 yılında kurulan verigazeteciliği.com sitesi ile veri haber ve kaynak noktası olma yolunda ilk adım atıldı.
- Veri gazeteciliği ile ilgili 2013 yılında köşe yazıları ve makaleler yazılmaya başlandı.
- Türkiye’de veri gazeteciliği yarışmalarına 2012-2018 yılı arasında 6 haber gönderildi.
- Açık Veri ve Veri Gazeteciliği Derneği ve School of Data Turkey 2016 yılında kuruldu.
- 2018 yılında dijital gazetecilik akademisi olarak anılan ‘newslabturkey’ (https://www.newslabturkey.org/) adlı internet sitesi kuruldu.
- 2014 yılında Kadir Has Üniversitesi’nde Yeni Medya bölümünde veri gazeteciliği dersi verilmeye başlandı.
Cumhurbaşkanlığı AçıkVeri Projesi
Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi, AçıkVeri Portalı ile vatandaşlara ve bilim insanlarına sunulacak verilerden değer üreten bir veri paylaşım projesi. Proje, yapay zekâ ve yenilikçi teknolojilerin geliştirilebilmesi için ihtiyaç duyulan veriye erişimin hızlandırılması için geliştirildi. Proje kapsamında anonimleştirilmiş ve mahremiyeti sağlanmış her türlü verinin paylaşılması sağlanacak. Ayrıca, yapay zekâ ve yenilikçi teknolojilerin ülkemizde geliştirilerek, veriden değer üretilmesi amaçlanıyor. Verilerin AçıkVeri Portali üzerinden paylaşımını sağlayanarak, veriden değer üretilmesinin önünü açılacak.
Gazetecileri veriyle buluşturan portal: verigazeteciligi.com
2012 yılında Dağ Medya tarafından kurulan verigazeteciliği.com Türkiye’nin bu alanda kurulmuş ilk sitesi olma özelliğine sahip. verigazeteciligi.com veri ile gazetecilik yapma pratiklerini geliştirmek ve desteklemek için kuruldu. Site gazeteciler, tasarımcılar, yazılımcılar, editörler, iletişim öğrenciler ve akademisyenlere veri gazeteciliği için haber ve kaynak noktası olmayı hedefliyor. Veri Gazeteciğili, Açık Veri, Veri Analizleri, Veri Görselleştirme atölyeleri eğitimleri düzenleyerek Türkiye’de Veri Okuryazarlığı’nın gelişimine katkı sunmayı amaçlanıyor.
Açık Veri ve Veri Gazeteciliği Derneği
Açık Veri ve Veri Gazeteciliği Derneği (AVVG), 2015 yılında kuruldu. Dernek, verinin günlük hayatta kullanımıyla birlikte şeffaf, hesap verebilir hükümetler için açık verinin önemi üzerine çalışmayı hedefliyor. Veri okuryazarlığı bilincini geliştirmeyi amaçlayan dernek, şeffaflık ilkesi ile bilgiye erişimin açık olmasını temenni ediyor. Dernek, etkili veri okuryazarlığı bilincinin artmasını ilke ediniyor. Ayrıca sivil toplum ve gazetelerin bilgi çağına etkili katılımlarının sağlanması için gerekli kaynakları sunmayı düşünüyor.
İzlemedeyiz Derneği
Ortak Gelecek için Diyalog Derneği, 16 Ocak 2014 yılında kuruldu. Dernek, 30 Haziran 2017 tarihinde 2. Olağanüstü Genel Kurulunu gerçekleştirdi. Bu kurulda üyelerinin oy birliği ile dernek İzlemedeyiz Derneği adını aldı. İstanbul merkezli İzlemedeyiz Derneği, ülkemizin yönetişim kapasitesinin gelişmesi için çalışmalar yürütüyor. Veri temelli sosyal yayıncılık ve kapasite geliştirme faaliyetleri gerçekleştiren dernek daha demokratik ve şeffaf bir Türkiye amacıyla, Doğruluk Payı ve Veri Kaynağı projelerini hazırladı.
İlk yorum yapan siz olun