Tescilli coğrafi işaret sayısı 474’e ulaştı

Coğrafi işaretli ürünler, ekonomi ve turizm açısında ülkemize önemli katkılar sunuyor. 2009 yılında 126 olan tescilli coğrafi işaret sayısı 10 yılda neredeyse 4’e katlanarak 474’e yükseldi.

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na bağlı Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) verilerine göre Coğrafi İşaretler ile ilgili önemli gelişmeler yaşandı. 1995 yılında ülkemizde sadece 24 tescilli coğrafi işaret bulunurken bu rakam 2000’li yılların ortalarından itibaren yükselmeye başladı. 2010’lara kadar yıllık ortalama 15 tescil başvurusu yapılırken bu rakam son yıllarda yüzlü rakamlara ulaştı.

Coğrafi İşaret Menşe ve Mahreç İşareti Olarak 2’ye ayrılıyor.

Coğrafi İşaret Nedir?

Coğrafi işaret, belirgin bir niteliği ve ünü olan kökeni itibariyle bulunduğu bir yöre, alan, bölge veya ülkeye has olan bir ürünü gösteren işarettir. Yasa ile korunan coğrafi işaretler, haksız rekabet kanunları, tüketici koruma kanunları, marka kanunları içinde yer alıyor. Bu korunma coğrafi işaret kanunları içinde de yer alabiliyor.

Coğrafi işaret verilerek bu ürünler yasal olmayan kullanıcıları tarafından kullanılmasının önüne geçiliyor. Ayrıca tüketicilerin ürünün kaynaklandığı coğrafi bölge hakkında yanıltılmasının önüne geçiliyor. Üreticilerin ve tüketicilerin korunması sadece ulusal düzeyde kalmıyor, uluslararası düzeyde de koruma sağlanmaya çalışılıyor.

Coğrafi işaretli ürünlerin korunmasının önemi:

Üreticilere koruma sağlama
Pazarlama olanaklarının artırılması
Ekonomik ve kırsal gelişme
Aynı isim altında taklit üretim yapanları engelleme

Şanlıurfa kebapları, acı biberi ve turşusu ile 29 ürüne aldığı coğrafi tescille listede ilk sırada yer aldı.

En Fazla Coğrafi Tescil Başvurusu Hangi Yıl Yapıldı?

Dünyada coğrafi işaretlerle ilgili çalışmalar 1883 yılında başladı. Türkiye’de coğrafi işaretlerle ilgili ilk çalışmalar 1995 yılında başladı. Türk Patent ve Marka Kurumu verilerine göre 2019 yılı sonu itibariyle ülkemizde toplam coğrafi tescil sayısı 474.

İşlemlerine devam eden tescilli ürün sayısı ise 483. Başvuru sayıları özellikle 2016 yılından itibaren önemli artışlar gösterdi. 2016 yılında tescil için 93 başvuru yapılırken, 13 ürün için coğrafi tescil alınabildi.

2017 yılında tescil başvuru sayısı bugüne kadar olan en yüksek rakama ulaştı. Bu yılda 242 tescil başvurusu yapılırken bunlardan 111’i coğrafi tescil alabildi. 2018 yılında 228 tescil başvurusuna karşı 87 coğrafi tescil alındı. Geçtiğimiz yıl ise 202 tescil başvurusuna karşı 70 coğrafi tescil alınabildi.

Ankara 12 coğrafi tescil ile listede ilk sıralarda yer alıyor.

En fazla Coğrafi Tescil Başvurusunu Ticaret ve Sanayi Odaları Yaptı

Tescil Ettirenlere göre dağılıma bakıldığında ilk sırada 149 başvuru ile ticaret ve sanayi odaları geliyor. İkinci sırada 119 başvuru ile belediyeler gelirken onu 41 başvuru ile ticaret borsası, 35 başvuru ile valilik, 15 başvuru ile kaymakamlık takip ediyor.

Diğer başvuru yapanlar ve sayıları ise şu şekilde; Askeri okul 3, dernek 12, esnaf ve sanatkar odası 11, halk eğitim merkezi 3, il kültür ve turizm müdürlüğü 6, il özel idaresi 9, kalkınma ajansı 6, kooperatif 10, köy muhtarlığı 1, meslek odası 5, şirket 9, Tarım ve Orman Bakanlığı 2, Üniversite 3, Üretici Birliği 10, üretici birliği (yurtdışı) 5, vakıf 4, ziraat odası 10.

Başvuruların yüzde 62.5’lik kısmı yani 295’i mahreç işareti ve yüzde 37.5’i 177’si menşe adı için yapıldı.

Başvuruların ürün gruplarına göre dağılımı

Halı ve Kilimler Yüzde 6.6 (31)
Diğer ürünler yüzde 4.9 (23)
Çikolata, şekerleme ve türevi ürünler yüzde 4.2 (20)
İşlenmiş, İşlenmemiş Et Ürünleri yüzde 1.9 (9)
Dokumalar yüzde 5.5 (26)
Alkolsüz içecekler yüzde 0.6 (3)
Dondurmalar ve yenilebilir buzlar yüzde 0.6 (3)
Biralar ve diğer alkollü içecekler yüzde 1.9 (9)
İşlenmiş ve işlenmemiş meyve ve sebzeler ile mantarlar yüzde 25.8 (122)
Peynirler yüzde 3.6 (17)
Halılar, Kilimler ve dokumalar dışında kalan el sanatı ürünleri yüzde 5.7 (27)
Bal yüzde 1.3 (6)
Fırıncılık ve pastacılık mamülleri, hamur işleri, tatlılar yüzde 13.6 (64)
Peynirler ve tereyağı dışında kalan süt ürünleri yüzde 0.6 (3)
Yiyecekler için çeşni, lezzet vericiler, soslar ve tuz yüzde 0.4 (2)

Trabzon, Akçaabat Köftesi, Çarşıbaşı Keşanı, Hamsiköy Sütlacı, Sürmene Bıçağı, Tonya Tereyağı, Trabzon Kazaziyesi, Telkariye ve Hasırı ile Vakfıkebir Ekmeği için coğrafi tescil aldı.

Coğrafi İşaret Tescilinin Amacı

Coğrafi işarete konu olan ürünün kalitesinin korunması
Bilinen özellikte üretiminin sağlanması
Coğrafi işarete konu olan ürünün üretimini yapanların öncelikli olarak yararlanmalarının sağlanması
Ülkenin milli ve kültürel değerlerinin korunması

Ürünün üreticisi olan gerçek veya tüzel kişiler, tüketici dernekleri, konu ve coğrafi yöre ile ilgili kamu kuruluşları coğrafi işaret başvurusunda bulunabilir. Başvurular Türk Patent Enstitüsü’ne yapılıyor. Türkiye’de coğrafi işaretler, 1995 tarih ve 555 sayılı Kanun Hükmünde Kararname kapsamında tescil edilerek korunuyor.

Ülkemizde alınan tescil edilen coğrafi işaretler sadece Türkiye sınırları içinde geçerli. Yurtdışında koruma için her ülkede, ülke mevzuatına göre başvuru yapılması gerekiyor.

Coğrafi İşaret Tescili İçin Başvuru Şartları Nelerdir?

Başvuru dilekçesi
Tescili istenilen ürün için mahreç işareti ve menşe adına ait örneğin gösterimi
Başvuru ücretinin ödendiğini gösterir belge
Ürünün tanımının yapılması. Ayrıca ürününü hammaddesinin kimyasal, fiziksel, mikrobiyolojik ve benzeri özelliklerinin açıklanması
Başvuru yapılan ürün ile ilgili üretim tekniğinin anlatılması
Bölgesi ve bölgenin sınırlarını tanımlayan bilgi ve belgeler, haritalar
Ürün için yapılan menşe adı ve mahreç işareti başvurusu kapsamında taşıdığı özelliklere ait bilgiler
Ürünün kalitesinin denetleme biçimini ayrıntılı olarak açıklayan bilgiler
Başvurulan ürün için alınacak işaretin kullanım biçimi, işaretleme, etiketleme ve markalama işlemlerinin açıklanması.

Balıkesir şimdiye kadar 11 ürün için coğrafi tescil aldı. Ayvalık zeytini, Balıkesir kuzu eti, Edremit Zeytinyağı ve Hoşmerim tatlısı bunlardan bazıları.

En Fazla Coğrafi Tescil Alan İl Hangisi?

Ülkemizde bulunan 81 ilin hepsi coğrafi tescil için başvurularını yapıyor. 1995 yılından bu yana coğrafi tescil almayan il kalmadı. Bu konuda rekor 29 coğrafi tescil ile Şanlıurfa’nın. Urfa’yı 25 tescille Gaziantep ve 18 tescilli ürünle İzmir izliyor.

İllerin Tescil Sayıları şu şekilde:

Adana 2, Adıyaman 3, Afyon 12, Aksaray 3, Amasya 4, Ankara 12, Antalya 7, Ardahan 3, Artvin 2, Aydın 6, Ağrı 1, Balıkesir 11, Bartın 1, Batman 1, Bayburt 4, Bilecik 1, Bingöl 1, Bitlis 2, Bolu 3, Burdur 3, Bursa 11, Çanakkale 4, Çankırı 2, Çorum 3, Denizli 7, Diyarbakır 4, Düzce 6, Edirne 5, Elazığ 4, Erzincan 4, Erzurum 10, Eşkişehir 4,

Gaziantep 25, Giresun 7, Gümüşhane 8, Hakkari 3, Hatay 6, Isparta 5, Iğdır 2, İstanbul 1, İzmir 18, Kahramanmaraş 12, Karabük 4, Karaman 1,Kars 6, Kastamonu 13, Kayseri 11, Kilis 2, Kocaeli 7, Konya 8, Kütahya 3, Kırıkkale 2, Kırşehir 2, Malatya 6, Manisa 13, Mardin 7, Mersin 13, Muğla 11, Muş 2, Nevşehir 2, Niğde 2, Ordu 5, Osmaniye 1, Rize 6, Sakarya 3, Samsun 12, Siirt 4, Sinop 5, Sivas 8, Şanlıurfa 29, Şırnak 1, Tekirdağ 2, Tokat 7, Trabzon 7, Tunceli 3, Uşak 3, Van 6, Yozgat 4, Zonguldak 1, Türkiye 8, Yurtdışı 6.