Uçak fobinizi Sanal Gerçeklik terapisi ile yenin

Psikolojik danışma merkezine uçak fobisini yenmeye gelen 36 kişiye hipnoz ve sanal gerçeklik terapisi uygulandı. Sanal gerçeklik (SG) teknolojisinin uçuş korkusunu azaltmada etkili bir yöntem olduğu saptandı.

Beykent Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Klinik Psikoloji Bilim Dalı öğrencilerinden Orhan Burak Uçkun, “Uçak Fobisinin Giderilmesinde ‘Hipnotik Yaklaşım’ Ve ‘Sanal Gerçeklik’ Uygulamalarının Etkililiğinin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi” başlıklı bir yüksek lisans tezi hazırladı.

Araştırma, özel bir psikolojik danışma merkezine uçuş fobisini giderme konusunda başvuru yapan, 18-50 yaş aralığında farklı eğitim ve gelir düzeylerine sahip toplam 36 kişi ile gerçekleştirildi. Deneysel araştırmada, deneklerin uçuş fobilerinin giderilmesinde hipnoz yaklaşımı ve sanal gerçeklik terapisinin etkisi karşılaştırmalı olarak incelendi.

Sanal gerçeklik (SG), iştirak eden bireylere gerçekmiş gibi hissettiren, bilgisayarlarca oluşturulan dinamik bir çevre ile mütekabil iletişim imkanı sunan bir benzetim modeli.

Uçak Fobisi Olan 12 Kişiye Sanal Gerçeklik Tedavisi Uygulandı

Araştırma, İstanbul Beşiktaş ilçesinde Etiler semtinde bulunan bir psikolojik danışmanlık merkezine uçuş fobisini giderme konusunda başvuran kişilerden oluşan 36 kişilik grupla yapıldı. Katılımcıların 12’si ‘Hipnotik Yaklaşım’ uygulama, grubunda, 12’si ‘Sanal Gerçeklik’ uygulama grubunda, 12’si de Hipnoz kontrol grubunda yer aldı.

Araştırmada ‘sanal gerçeklik uygulaması’ olarak PSIOUS firmasının 3 boyutlu SG teknolojisi alt yapısı kullanıldı. Psious, ana ürünü ‘Psious Toolsuite’ olan, İspanya ve Amerikan ortaklığında davranışsal sağlık teknolojileri kapsamında zihinsel ve ruhsal sağlık alanında değer katma hedefiyle sanal gerçeklik terapi uygulamaları geliştiren bir firma. Platform, zihinsel sağlık profesyonellerine klinik uygulamalarında kullanabilecekleri animasyonlu ve canlı ortamlar sunuyor.

SG Platformu 50’den Fazla Kaynağı İçeriyor

Platformda sunulan çeşitli senaryolar, kaygı bozukluklarının, korkuların ve fobilerin tedavisinde, ayrıca dikkat, odaklanma ve rahatlama tekniklerinin uygulanmasında kullanılan 50’den fazla kaynağı (SG ve artırılmış gerçeklik ortamları, 360º videolar, vb.) içeriyor. Bu teknolojiyi kullanmak için bir sanal gerçeklik gözlüğü ekipmanı ve bilgisayar gerekiyor.

VR ekipmanı olarak da Samsung Gear VR Sanal Gerçeklik Gözlüğü kullanıldı. Katılımcılar bu gözlük ve Psious platformunu uygulayıcının gözetimi ve yönetiminde, standart bir uçuşun tüm aşamalarını üç boyutlu olarak, gerçek bir uçuşmuşçasına deneyimleme imkanı buluyor.

SG teknolojisinin teknolojide gerçekleşen ilerlemelerle eş zamanlı şekilde gelişmesi ile beraber hasta bireyler için gerçeğe daha yakın modeller ortaya koyarak, daha gerçekçi tecrübeler sunar duruma geldi.

Sanal Gerçeklik Seansı 6 ila 12 Saat Sürdü

Araştırmada birinci gruba (hipnoz grubu), haftada bir veya iki seans 30 ila 40’ar dakikalık olmak üzere toplamda 2 ila 6 seans arasında hipnotik telkin uygulaması yapıldı. İkinci gruba (VR grubu) her seansta yaklaşık 30-40 dakika arasında sanal gerçeklikle maruz bırakma terapisi yapıldı. VR grubunda olanların seansları 2 ila 4 gün aralıklarla olmak üzere 6 ila maksimum 12 seansa kadar sürdü.

Araştırmaya katılan deneklerin 21’i (yüzde 60) erkek, 14’ü (yüzde 40) kadın. Deneklerin yaşlarına bakıldığında,16’sının (yüzde 45.7) 36-40 yaş aralığında, 9’unun (yüzde 25.7) 31-35 yaş aralığında, 5’inin (yüzde 14.3) 26-30 yaş aralığında, 4’ünün (yüzde 11.4) 18-25 yaş aralığında ve 1’inin (yüzde 2.9) ise 41-50 yaş aralığında olduğu saptandı.

Araştırma Katılanların Yüzde 66’sı Üniversite Mezunu

Eğitim durumlarına bakıldığında 23’ünün (yüzde 65.7) üniversite mezunu, 7’sinin (yüzde 20) lise mezunu ve 5’inin (yüzde 14.3) yüksek lisans veya doktora mezunu olduğu belirlendi. Aylık gelir durumlarına bakıldığında 19’unun (yüzde 54.2) 8000 TL ve üzeri gelir düzeyine sahip olduğu, 10’unun (yüzde 28.6) 4000TL – 8000TL arasında gelir düzeyine sahip olduğu ve 6’sının (yüzde 17.1) 2000TL – 4000TL arasında gelir düzeyine sahip oldukları görüldü.

Deneklerin 11’inin (yüzde 31.4) uçuş fobisinden başka bir fobisi daha bulunurken 24’ünün (yüzde 68.6) herhangi başka bir fobisi bulunmuyor. Deneklerin 12’si (yüzde 34.3) uçak fobisinden dolayı hiç uçmadığını, 23’ü (yüzde 65.7) ise uçak fobisine rağmen kaygıyla da olsa uçuş yaptıklarını ifade etti.

Araştırmaya katılanlara verilen Sanal Gerçeklik gözlüğü sayesinde standart bir uçuşun tüm aşamalarını üç boyutlu olarak deneyimleme imkanı sağlandı.

Sanal Gerçeklik terapisi, uçuş fobisini anlamlı ölçüde azalttı

Araştırma kapsamında, hipnotik yaklaşımın ve sanal gerçeklik terapisi uygulamasının uçuş fobisine olan etkisine ilişkin ortaya konulan hipotezleri test etmeden önce öntest, sontest ve izleme ölçümlerinden elde edilen puan ortalamaları hesaplandı.

Deneklerin uçuş fobilerinin hipnoz uygulaması sonrasında anlamlı bir şekilde azaldığını vurgulandı. Ancak hipnoz uygulaması sonrasında izleme sürecinde uçuş fobilerinin anlamlı bir şekilde yeniden arttığını belirlendi. Bu artışın öntestteki ölçümden çok daha düşük olduğunu görüldü. Dolayısıyla ‘Hipnotik yaklaşım uçuş fobisini anlamlı ölçüde azaltmaktadır.’ hipotezi kabul edildi.

Deneklerin uçuş fobilerinin sanal gerçeklik uygulaması sonrasında anlamlı bir şekilde azaldığını görüldü. Ancak SG uygulaması sonrasında izleme sürecinde uçuş fobilerinin anlamlı bir şekilde yeniden arttığını gözlendi. Bu artışın öntestteki ölçümden çok daha düşük olduğunu saptandı. Dolayısıyla ‘SG terapisi, uçuş fobisini anlamlı ölçüde azaltmaktadır.’ hipotezi kabul edildi.

Hipnoz uygulaması ve SG terapisi uygulamasının her ikisinin birden uçuş fobisini azaltmada etkili olduğunu vurgulandı. Ancak iki uygulamanın birbirleri arasında uçuş fobisini azaltmada istatistiksel olarak farklılaşmadığı hatırlatıldı. Dolayısıyla ‘Hipnotik yaklaşım uçuş fobisini azaltmada SG Terapisinden daha etkilidir.’ hipotezi ret edildi.

Hipnoz uygulamasının ve sanal gerçeklik teknolojisinin öznel tehlike hissini azaltmada benzer etkiye sahip. Diğer bir ifade ile öznel tehlike hissini azaltmada bir yöntem diğerinden daha üstün değil.

Araştırmanın Sonuçları: Sanal Gerçeklik Teknolojisi Uçuş Fobisini Azaltıyor

Hipnoz uygulaması uçuş korkusu yaşayan deneklerin uçuş korkusunu azaltmada etkili bir yöntem.
SG teknolojisi uçuş korkusu yaşayan deneklerin uçuş korkusunu azaltmada etkili bir yöntem.
Hipnoz uygulamasının ve SG teknolojisinin uçuş korkusunu azaltmada benzer etkiye sahip. Diğer bir ifade ile uçuş korusunu azaltmada bir yöntem diğerinden daha üstün değil.
Hipnoz uygulaması, uçuş korkusu yaşayan deneklerin öznel tehlike hislerinin azalmasında etkili bir yöntem.
SG teknolojisi, uçuş korkusu yaşayan deneklerin öznel tehlike hislerinin azalmasında etkili bir yöntem.

Havayolu Şirketleri Müşterilerini Sanal Gerçeklik Seansı Düzenleyebilir

Uçuş korkusunu yenmek için, bu kişilerin, maruz bırakma terapileri konusunda, özellikle de anlamlı etkisi ortaya konulan hipnoz ve sanal gerçeklik terapisi konusunda bilinçlendirilmeli.
Havayolları şirketleri müşterilerine uçuş fobisini yenme konusunda hipnoz ve sanal gerçeklik seansları düzenleyebilir ve bu uygulamaları yaygınlaştırılabilir.
SG firmaları, hipnotik telkinlerin veya aşamalı gevşeme telkinlerinin de eşlik ettiği bir sanal gerçeklik yazılımı geliştirebilir.
Uçak firmaları da bu yazılım ve donanımı gerek uçaklarındaki multimedya sistemi vasıtasıyla gerekse havaalanlarında yolcularının kullanabileceği özel VR odaları vasıtasıyla yolcularının kullanımına sunabilir.

Tıp literatüründe aviofobi şeklinde adlandırılır. Panik, telaşlı korku, dehşet, uçma, havalanma, kaçma biçiminde belirtilir.

Uçak Fobisinin Belirtileri:

Hiçbir şekilde uçamayan birey
Ancak acil bir koşul olduğunda uçabilecek birey
Gerektiğinde uçan, ancak bunu yaparken endişeli tepkiler gösteren birey

Uçuş Fobisi Tedavilerinde Kullanılan Yöntemler

Uçuş Korkusunda Sistematik Duyarsızlaştırma: Sistematik duyarsızlaştırma, korkulan nesnenin veya faaliyetin imaj hiyerarşisinin gevşeme teknikleriyle eşleştirilmesini sağlar.
Uçuş Korkusunda Bilişsel Davranışçı Terapi: Bir takım bilişsel-davranışçı terapi kullanan çalışmalarda uçma korkusunun başarılı bir şekilde tedavi edildiği bildirildi.
Uçuş Korkusunda SG Terapisi: Düşük maliyeti, esnekliği, pratikliği ve uygulanabilirliği bakımından sanal gerçeklik çalışmaları büyük önem arz ediyor.
Uçuş Korkusunda Hipnoz: Hipnoterapi, kişinin duyu, algı, biliş veya motor davranış üzerindeki kontrolünde çeşitli değişiklikler yaşama duyarlılığını arttıran bir trans veya değişmiş bir bilinç durumunun oluşturulmasına yönelik hipnotik tekniklerin uygulanması.
Uçuş Korkusunda Gevşeme Terapisi: Gevşeme eğitimi, uçuş korkusunun tedavisinde kullanılan bir yöntem.