Ülkemizdeki her 3 bitkiden 1’i endemik

Ülkemizde tohumlu bitki türü sayısı 13 bin 135. Sahip olduğumuz türlerin yüzde 31,82’si, 4 bin 44’ü endemik. Her 3 bitkiden 1’i endemik yani sadece ülkemizde yetişiyor.

Ülkemiz zengin biyoçeşitliliği ile dünyanın en şanslı ülkelerinin başında geliyor. Tarım ve Orman Bakanlığı bu çeşitliliğin ortaya çıkarılması ve korunması için çok önemli bir çalışmaya imza atıyor. Biyoçeşitliliğin envanter ve izleme çalışması sonucunda ortak bir veri havuzu olan ‘Nuh’un Gemisi Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veri Tabanı’ projesi hayata geçirildi.

Nuhun Gemisi Projesi Biyolojik çeşitliliğin sürdürülebilirliğinin sağlanmasında gerekli tedbirlerin hayata geçirilmesine imkan sunacak.

Tohumlu Bitki Türü Sayısı 13 bin 135

Türkiye biyolojik çeşitlilik yönünden oldukça zengin bir ülke. Ülkemiz, doğal bitki örtüsü bakımından İran-Turan, Akdeniz ve Avrupa-Sibirya bitki (flora) yayılış alanlarının bir arada bulunduğu bölgededir. Bitki örtüsündeki zenginlik, coğrafi faktörlerin ya da diğer bir ifade ile bitkilerin yetişme ortamlarındaki çeşitliliğinden kaynaklanıyor.

Ülkemizde tanımlanmış tohumlu bitki türü sayısı, tür ve tür altı takson olarak 13 bin 135. Yeni türlerin tanımlanması ile bu sayının her geçen gün artacağı belirtiliyor. Bu tür zenginliği Avrupa’nın hiçbir ülkesinde yok. Tüm Avrupa’daki tür sayısı 12 bin 500 civarında. Bu nedenle Türkiye tohumlu bitki çeşitliliği açısından bir kıta özelliği gösteriyor. Aynı zamanda sahip olduğumuz türlerin yüzde 31,82’si yani 4 bin 44’u endemik.

Endemik Bitkilerin Korunması Amacıyla 7 Yıllık Bir Proje Yürütüldü

Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü bu biyolojik çeşitliliğin ortaya konulması ve korunması amacıyla ‘Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzleme Projesi’ni hazırladı. Proje kapsamında 2013 yılında 81 ilde envanter çalışmaları başlatıldı. Çalışmalar 2019 yılı sonu itibariyle tamamlandı. Projenin envanter ve izleme olmak üzere iki ayağı bulunuyor. Biyolojik çeşitlilik envanter çalışması damarlı bitkiler, balıklar, kuşlar, çift yaşamlılar, memeli hayvanlar, sürüngenler için literatür ve arazi çalışılmaları yapıldı. Ayrıca tohumsuz bitkiler ve omurgasız hayvanlar için sadece literatür çalışması yürütüldü.

Değişimlerin izlenebilmesi ve biyolojik çeşitliliğin maruz kaldığı tehditlerin takip edilebilmesi sağlanacak.

81 ilden gelen biyolojik çeşitlilik envanter verileri ‘Nuh’un Gemisi Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veri Tabanı’na girilerek depolandı. Bu sayede ülkemizin biyolojik çeşitliliğine dair bilgileri, bir veri tabanı aracılığıyla tablo, grafik ve harita bazında sorgulanabilecek. Bu da ülkemizdeki biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilirliği adına meydana gelecek değişimlerin gözlenmesine imkan sağlayacak. Ayrıca korunması gereken önemli türler için de tür yeni eylem planları yapılmasına destek olacak.

Nuh’un Gemisi Veri Tabanı’nın Sağlayacağı Faydalar

Damarlı bitkiler, İç su balıkları, sürüngenler, kuşlar, memeliler ve iki yaşamlılar canlı gruplarında ülke bazında arazi ve literatür çalışmalarının birlikte yapıldığı tek çalışma.
İlk defa ülke çapında Avrupa Doğa Koruma Sistemi (EUNIS) habitat tipleri kullanıldı. Böylece ülkemiz Avrupa Habitat Sınıflama Sistemine entegre edilebilecek.
Proje il bazında, alan, bölge ve nokta özelinde biyolojik çeşitliliğin sorgulanmasına imkan sunacak.
Biyolojik çeşitlilik hem arazi bazlı hem de veri tabanı olarak takip edilecek. Bu sayede biyokaçakçılık, habitat tahribatları, türlerin neslinin tehlikeye girmesi, doğaya olan baskıların ve risklerin önüne geçilebilecek.
Aromatik ve tıbbi bitkiler açısından ekonomik değeri yüksek olan türlerin ülkemizde yayılışları tespit edilecek.
Bu çalışma sayesinde önceden envanter çalışması yapılmamış alanlarda yeni ekiplerle çalışma yapılma imkanı sağlanacak.

Bu çalışma ile verilerin kolay, elverişli analiz ve sorgulamaları yapılabilecek ve sonuçları raporlanabilecek.

Biyolojik Veri Tabanı Nedir?

Bilim insanları ülkemizin dört bir yanında biyolojik çeşitlilik araştırma ve envanter çalışmalarını yapıyor. Bu çalışmalar son yıllarda çok önemli aşamalara geldi. Bugüne kadar yürütülen bu önemli çalışmalarda toplanan örnekler ve teşhislerde kullanılan koleksiyonlar tek bir merkezde toplanılmamıştı. Bu çalışmaların koordinat bazlı yapılmaması ve toplanan bitki çeşitlerinin derlenmemesi, toplu bir biyolojik çeşitlilik envanterinin yapılmasına neden oldu. Bu nedenle de tüm bu veriler ayrı ayrı yerlerde duruyordu. Bakanlık tarafından gerçekleştirilen proje ile verilerin ortak bir havuzda depolanması sağlandı. Bu ortak havuz sayesinde bitki çeşitliliğimiz ile ilgili mevcut durum ortaya konulabilecek.

Biyolojik Çeşitlilik İl Bazında Yapılıyor

Biyolojik çeşitlilik envanter çalışmaları il bazında yapılıyor. Çalışılan ilde yer alan her bir 1:25.000 ölçekli paftadan hem damarlı bitkiler hem de omurgalı hayvanlar için veriler toplanıyor. Bu paftalar bazında sistematik örnekleme gerçekleştiriliyor.

Uygulanan biyolojik çeşitlilik envanter örnekleme yöntemi çalışma konularına ve alanın özelliklerine göre değişebiliyor. Her bir canlı grubu için yöntem, konu uzmanı akademisyenler tarafından belirleniyor. Bilimler temellere dayanan Nuh’un Gemisi Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veri Tabanı projesinde veri kalitesi de çok yüksek.

Nuh’un Gemisi Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veri Tabanı Projesi ile biyolojik çeşitlilik envanter ve izleme çalışmaları yoluyla ülkemizin 81 ilinden toplanan veriler bir araya toplanıyor. Bu verilen bilgisayar ortamına aktarılıyor ve yönetilen internet tabanlı, kamuoyuna açık bir veri tabanı oluşturuluyor.

Bitkilerin Takip Edilmesi ve İzlenmesi Kolaylaşacak

Projenin ikinci ayağı olan izleme çalışmalarında biyoçeşitlilik açısından ekosistemin devamı için önem arzeden bazı kilit türler ya da biyoçeşitlilik açısından zengin alanlar var. Buna uluslararası arenada sıcak nokta da deniyor. Bu projeyle bunları belirlendi.Envanter çalışması ile elde edilen bilgilerin sürdürülebilirliği için türlerin takip edilmesi ve izlenmesi gerekiyor.

Nesli tehlike altındaki türler, risk altındaki türler ve ekosistemin devamlılığı açısından lokomotif görevi gören türler tek tek belirlendi. Bu türler bakanlık için direk izlemeye alınan türler. İzleme çalışmalarında kilit gösterge olacak türler ve özellikli alanları belirlendi. Bunlar için izleme planları yapıldı. İzleme planlarında: ne zaman izlenecek, ne sıklıkta izlenecek, hangi alanlar belirlenecek, hangi metotla izleme yapılacak gibi bir takım parametreler dikkate alınıyor. Tabii ki çalışmaları sadece izlemeyle kalmayacak gerekli koruma tedbirlerinin alınmasını da kapsayacak.

Endemik Bitkilere http://www.nuhungemisi.gov.tr adresinden ulaşılabilir

Nuh’un Gemisi Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veri Tabanı http://www.nuhungemisi.gov.tr adresinde hizmet veriyor. Biyolojik çeşitliliğe ait verilerin bir araya getirildiği, izlendiği ve sorgulandığı ulusal çapta en büyük çalışma. Aynı zamanda ‘gov’ uzantılı tek veri tabanı.

Projenin sağladığı imkanlar sayesinde oluşturulan veri tabanı ülkemiz biyolojik zenginliğinin türler ve özelinde sorgulama yapılabilmesini sağladı. Bunun yanı sıra üyelerinin kendilerine özgü haklarla verilere erişebilmesine imkân tanıyor.

Türlerin yayılış alanlarını, endemiklik durumları vb. istatiksel bilgilere vatandaşlarımız ulaşabiliyor. Buradaki veriler ilgili kamu kurumlarına, sivil toplum kuruluşlarına, bilim insanlarına, araştırmacılara ve bunun gibi tüm ilgi grupları ile vatandaşlarımızın kullanımına açık. İleri dönemlerde bu veri sistemine erişimle ilgili olarak mevzuat çalışmaları tamamlanarak kullanıcıların ihtiyaçlarına yönelik verilerin kullanılmasını sağlamayı amaçlanıyor.