Veri Haberciliğinin aşması gereken 6 engel!

Teknolojik gelişmeler internet haberciliği serüvenini hızlandırdı. İnternet gazeteciliği ise veri haberciliğine olan ilgiyi daha da arttırdı. Ülkemizde veri haberciliği önünde aşması gereken 6 önemli engel bulunuyor.

Veri Gazeteciliği ve verilerin haberleştirilmesi serüveni dünya geleninde ilgi duyulan ve hızla gelişen bir alan. İnternetin hayatımızdaki yerini daha da aktifleştirmesi ve veriye ulaşımın daha da kolaylaşması veri haberciliği yolculuğunda vites attıran gelişmeler. Dünya açık veri konusunda çalışmalarını hızlandırsa da ülkemizde veriye ulaşım konusunda bir takım sorunlar var. Bunun yanı sıra ulaşılan verilerin okunması, tasnif edilmesi, analiz ve görselleştirilmesi sürecinde de bazı aksaklıklar mevcut. Ancak aşılması gereken ilk konu verilere ulaşım.

Tıklanma Gazeteciliği, Veri Haberciliği önünde set oluşturuyor

Beykent Üniversitesi’nden Sedat Erol ve Marmara Üniversite’sinden Şevki Işıklı, Türkiye’de Veri Haberciliği Üzerine Bir Araştırma başlıklı bir dosya çalışması hazırladı. 22 sayfalık makalede dünyada ve ülkemizde veri haberciliğinin serüveni kısaca ele alınırken, bu alanda aşılması gereken engellerler tek tek sıralandı.

Son zamanlarda ana akım medyanın çevrimiçi ortamda ‘tıklanma gazeteciliği’ne yoğunlaştığı, bu durumun gazeteciliği kısır döngüye hapsettiği dile getirildi. Bu noktadan çıkışı veri gazeteciliğinin sağlayabileceği ve tıkanan gazeteciliğe veri haberciliğinin nefes olma özelliği taşıdığı vurgulandı.

Makale ile şu 2 soruya cevap arandı?

• Veri haberciliği bileşenleri nelerdir?
• Türkiye’de veri haberciliğini etkileyen unsurlar nelerdir?

Veri haberciliğinin ortaya çıkışı ve uygulanışındaki en kritik süreç haber kaynaklarının internete taşınması. Teknoloji ile sadece haber kaynağı değişmedi haberin yayınlandığı mecra da değişti. Geleneksel yayıncılıkta kullanılan yayın organı ifadesi, yeni iletişim ortamlarında yayın ortamı kavramına, yayımlama kavramı ise paylaşım yapma kavramına dönüştü.  Veri haberciliğinde odak nokta sadece grafikleştirme, görselleştirme veya diğer teknik detaylar değil. Burada odak nokta içeriğin etkili sunumu.

Veri Haberciliği Bileşenleri Nelerdir?

• Veri Toplama: Gazeteci veriyi ilk önce konuyla doğrudan ilgili kurumdan, bilgi edinme kanunun verdiği haklara dayanarak talep etmeli.
• Veri temizleme (ayıklama): Eksik ve yinelenen verilerin atılması, eksik değer yerine diğer verilerden istatistiksel yollarla elde edilecek diğer bir verinin girilmesi.
• Veriyi Hikayeleştirme: Bazen verilerin yalın sunumu, okuyucu üzerinde beklenen etkiyi oluşturabilir. Veriyi haberleştirmek haberin gidişatını etkileyebilir. Doğru kurgulanan bir veri haberinde grafiklerden daha fazlası bulunur.
• Veri Görselleştirme: Görselleştirmede ana tema netleştirilip hedef kitleye uygun bir görsele dönüştürülür.

Resmi Kurumlardan Alınamayan Veriye Nasıl Ulaşılabilir?

Resmî kurumlardan alınamadığı durumlarda veri aşağıdaki kanallara başvurulabilir.

• Sivil Toplum Kuruluşları: Meslek Odaları, Açık Veri ve Veri Gazeteciliği Derneği, İzlemedeyiz Derneği, Türkiye Araştırmacılar Derneği, Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşu
• Arama Motorları: Wolfram Alpha, Dogpile, Gibiru, Bing, Yandex, DuckDuckGo, Google
• Sosyal Medya: Facebook, Instagram, Twiter, LinkedIn, Flickr, Snapchat
•  Diğer Kanallar: Google Trends, Ulusal Tez Merkezi, Pew Research Center, The Spectator Index, Get the Data, Research Gate, Academia, Ekşi Sözlük, Reddit, Quora

İnternet Sitelerine Getirilen Erişim Yasağı Veri Haberciliği Yapılmasını Önlüyor

Veri haberi okuru temel düzeyde veri, grafik, harita, tablo okuma becerisi edinmiş olmalı. Haber okurlarının okullaşma, kendi dilinde okuma becerileri ve matematik okuryazarlığı gibi kategorilerde mevcut durum, istenilen düzeyde değil.  Açık veriler, özellikle açık hükümet verileri, henüz büyük oranda kullanılmamış önemli haber kaynaklarıdır.

Açık resmi verilerin az olması, şeffaf olmaması, katılım ve denetim gibi demokratik mekanizmaların işleyişi için dezavantaj. Veriler haberleştirilmezse eğer vatandaşlar devletin erişime açık tutuğu verilerin ne anlama geldiği konusunda karar vermekte zorlanır.  Açık resmi verileri erişim sınırlı.

2016 yılında 107 bin 992 siteye erişim engeli

Türkiye’de bazı internet sitelerine iç düzen, kamu çıkarı ve bazı açıklanmayan çıkarlar gerekçe gösterilerek mahkeme kararı ile erişim engeli konuluyor. Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin 2016 yılında yayımladığı İfade ve Basın Özgürlüğü Raporu’na göre 2012 yılında 15,092 olan birikimli internet erişimi 2013 yılında 42,686’ya, 2014 yılında 66,244’e, 2015 yılında 103,885’e, 2016 yılında ise 107,992’ye çıktı.

Üniversitelerimizde Veri Haberciliği Dersi Veren Sadece 8 Bölüm Var

Türkiye’de Yüksek Öğretim Kurumu’na kayıtlı devlet, özel ve vakıf statüsündeki 183 üniversitenin lisans müfredatları incelendiğinde veri haberciliği ile ilgili içerikler Gazetecilik, Basın ve Yayın, Yeni Medya, İletişim ve Görsel Sanatlar bölümleri bulunuyor. 183 üniversitede tespit edilen 47 bölümden yalnızca 8 tanesinde ‘Veri Gazeteciliği Dersi’ başlığı ile ders açılmış. Bu 8 dersin 7’sinin seçmeli ve 1’inin ise zorunlu. Lisansta öğrencilerine Veri Gazeteciliği Dersi veren üniversitelerden 4’ü devlet, 4’ü ise vakıf üniversitesi.

Türkiye’de kullanıcıların yüzde 62’sinin habere ulaşmak için arama motorlarını, yüzde 54’ünün ise Facebook’un kullandığı tespit edildi. Vatandaşların yüzde 89’u, habere çevrimiçi ortamlar aracılığıyla ulaşmakta. Habere erişim kanalı kategorisinde televizyon yüzde 77, basılı medya yüzde 40, radyo ise yüzde 36 orana sahip.

Veri Haberciliği Önünde Hangi Engeller Var?

• Hedef kitlenin habere ulaşma, haberi okuma ve habere yönelik ilgisinin azlığı.
• Okurlar ve öğrenciler, veri ve veri haberlerinin yeterli düzeyde bilinç, bilgi ve beceriye sahip olmadıkları görülmektedir.
• Resmi açık verilerinin yetersizliği. Gazeteciler resmi veriye ulaşma konusunda sıkıntılar yaşıyor. BU sıkıntılar veri haberciliğini etkiliyor.
• İnternet erişim engelleri ve bağlantı hız kısıtlamaları sık yaşandığında bir dezavantaja dönüşmektedir.
• Veri toplama, doğrulama, görselleştirme, hikâyeleştirme ve sunma konularında kapsamlı eğitim gerektirmektedir.
• Medyanın mevcut ekonomik-politik durumu, veri odaklı habercilik etkinliklerine etki yapıyor.